Hai căn bệnh phổ biến mà chúng ta thường thấy trong xã hội và trong trường học là tự ti và tự phụ. Tuy cả hai bệnh đều trái ngược nhau nhưng đều có tác động xấu đến kết quả học tập và làm việc.

Tự ti nghĩa là coi mình thấp kém hơn người khác. Tự phụ là nghĩ về bản thân mình tốt hơn những người khác. Người tự ti không dám nói to, sống lặng lẽ, không dám nói lên suy nghĩ, chính kiến ​​của mình. Người tự ti luôn lo sợ, sợ bị mọi người chê trách mình kém cỏi, luôn sống trong vỏ bọc. Trước đám đông, người tự ti thường rụt rè, mặc cảm. Học là phải hành, phải học, phải hỏi thầy, hỏi bạn để hiểu sâu những điều mình đã học. Nhưng vì tự ti nên họ không dám, hoặc ngại bày tỏ ý kiến ​​của mình. Ở lớp trong giờ học, người tự ti thường không dám giơ tay phát biểu ý kiến. Nếu cô giáo hỏi, cậu sẽ đỏ mặt và đứng im hoặc chỉ lắp bắp như thể đang bị phạt. Người tự ti, dù phải thế cũng không dám nói, dù sai cũng không dám giải thích, luôn sợ bị chê cười. Học sẽ chậm, kinh doanh sẽ không có sáng kiến, thiếu năng động, thiếu tự chủ và cầu tiến.

Ngược lại, với bệnh ngã mạn cũng nguy hiểm không kém. Người mắc bệnh tự phụ thường rất chủ quan, cho mình là tài giỏi, thông minh, giỏi nhất thiên hạ, hơn người khác một cái đầu. Vì vậy, kẻ tự phụ là kiêu ngạo, coi thường mọi người, không khiêm tốn học tập và làm việc. Người thông minh hoặc có ít thành tích dễ trở nên tự phụ, luôn chủ quan tự mãn cho mình là tài giỏi, cổ nhân có câu: ‘Nhất niên đắc chí’ (nhất cử lưỡng tiện) là vì dễ trở nên kiêu ngạo, giống như ếch ngồi đáy giếng, ngửa mặt nhìn trời, hạnh phúc chẳng thấy đâu, tai họa đã chực sẵn.

Như vậy, tự ti, tự phụ đều là những thói hư tật xấu, làm méo mó nhân cách, tha hóa tâm hồn, kìm hãm bước tiến, thui chột ý chí vươn lên, ảnh hưởng tiêu cực đến học tập và công tác. Vì vậy, chúng ta cần khiêm tốn không tự phụ, tự tin không thua kém, sống tích cực, lạc quan, cầu thị và yêu đời để trở thành những người lao động có tri thức trong một xã hội hiện đại, văn minh.