Mùa gieo hạt, buổi chiều

V. Hugo (1802 – 1885)

Đây là hoàng hôn,

Tôi ngồi dưới cửa lớn,

Ngắm ánh chiều rơi

Giờ cuối cùng để làm việc.

Tắm trên cánh đồng

Tôi cảm thấy như chiếc áo của tôi bị rách

Một ông già đang tung

Gieo mùa tiếp theo trong lòng đất.

Cái bóng của ông già cao lớn

Bước trên rãnh cày sâu.

Bạn phải rất tự tin

Vào một ngày tốt.

Anh đi trên cánh đồng rộng

Băng qua, ném hạt xa

Mở bàn tay và vú của bạn một lần nữa

Tôi lặng lẽ nhìn đi chỗ khác.

Trong khi màn đêm mở ra,

Bóng râm và mờ nhạt,

Như nâng lên một vì sao xa xôi

Bàn tay của người gieo hạt.

(Thơ dịch)

Ngoài tiểu thuyết và kịch, Hugo còn để lại nhiều bài thơ thể hiện một phong cách tài hoa và lãng mạn. Bài thơ “Gieo mùa, chiều” rất quen thuộc với chúng ta. Nhà thơ Xuân Diệu đã dịch nó thành một câu thơ dài 5 tiếng và ông đã nói về bài thơ này bằng những lời tâm đắc nhất của mình:

“Sau một bản anh hùng ca vĩ đại về nhiều thế kỷ, được viết bằng một câu thơ dài 12 tiếng trang trọng, Hugo cảm thấy cần phải gửi con ngựa thần tiên của mình để đơn giản là gặm cỏ trên những cánh đồng xanh tươi, ở nhà. Thơ cho ra đời một tập thơ chủ yếu viết theo thể thơ 8 tiếng với đề tài táo bạo, lanh lẹ: Phố và núi ca. Điển hình là bài “Gieo mùa, chiều”. Kẻ cùng gieo giống tượng trưng cho nhà văn, nhà tư tưởng…”.

Bài thơ mở đầu bằng cảnh chiều tà. Đêm dần buông xuống cảnh vật. Một chút ánh sáng lờ mờ còn sót lại đây đó. Nhà thơ ngồi trầm ngâm nhìn ra cánh đồng:

“Đó là thời gian hoàng hôn

Tôi ngồi dưới cửa lớn

Ngắm ánh chiều rơi

Giờ làm việc cuối cùng”

Câu thơ thứ tư như một điểm dừng, gợi tả suy tư của nhà thơ: ngày tàn, mọi người lao động đã bắt đầu nghỉ ngơi. Tuy nhiên, trên cánh đồng, trên cánh đồng bao phủ bởi bóng tối, một lão nông vẫn gieo hạt. Tấm áo rách của người gieo hạt để lại cho nhà thơ nhiều cảm xúc. Đoạn thơ Pháp thể hiện rõ tình cảm của Hugo: ‘Tôi lặng người, xúc động, áo rách…” – Đoạn thơ thể hiện niềm xót thương, đồng cảm của nhà thơ đối với người nông dân nghèo khổ:

“Trong cánh đồng tắm trong bóng tối

Tôi cảm thấy chiếc áo rách

Một ông già đang tung

Hãy gieo mùa sau xuống đất.”

Bóng tối, quần áo rách nát, khó khăn và nghèo đói. Bất chấp tất cả. Vẫn làm việc chăm chỉ. Gieo hạt cho mùa sau cũng là gieo mầm cho sự sống, cho hy vọng, cho ngày mai sung túc.

Khổ thơ thứ ba có một nét rất táo bạo. rất tốt về ông già. Cao lớn, dẻo dai hiện ra trong bóng tối, trong những luống cày sâu, hình ảnh người gieo hạt thật đáng yêu. Anh sống mạnh mẽ với niềm tin, với hy vọng, với ngày mai. Chính mồ hôi công sức đã đem lại cho người nông dân niềm tin cao đẹp ấy. Cũng tư tưởng “ba tháng trồng cây, một ngày hái quả”, Huygo có cách nói táo bạo: Dành thời gian để thể hiện niềm tin và hi vọng: “Bóng ông già cao lớn – Giẫm lên rãnh cày sâu. – Phải tin tướng cho lắm – Ngày tháng qua mau.” Tin vào ngày mai là tin vào một mùa màng bội thu, cảnh vật sung túc, Hugo đã có cái nhìn rất sâu sắc vào tâm hồn người gieo hạt.Lời thơ đẹp và trong sáng.

Động tác của người gieo hạt, từ đi tới đi lui cho đến đôi tay khéo léo “đu đưa”, “mở ra” đều rất nhịp nhàng, thuần thục. Cánh đồng mênh mông và màn đêm càng làm cho người gieo hạt thêm uy nghiêm. Đức tính cần cù, đôi bàn tay khéo léo như được khẳng định và ca ngợi. Nhà thơ “trầm ngâm” ngắm nhìn, ngắm nhìn, lòng xúc động vô cùng. Một cái nhìn “suy ngẫm” đầy nhân bản, rất con người. Những động từ miêu tả hành động gieo hạt chính xác và chọn lọc:

“Người đi trong đồng trống,

Qua lại, ném hạt giống đi xa,

Mở bàn tay của bạn, sau đó vú một lần nữa

Tôi lặng lẽ nhìn ra ngoài.”

Trong bốn khổ thơ đầu, hầu như khổ thơ nào cũng thể hiện một ánh mắt vừa chăm chú, vừa xúc động, vừa kính trọng, vừa ngưỡng mộ của nhà thơ. Khi ấy “Ngắm ánh chiều buông”. Đôi khi “tôi như xé áo ra”. Và sau này “tôi lặng lẽ nhìn ra”. Câu 4 nói về suy tư của Hugo. Bài thơ tràn ngập ánh sáng. Ánh sao đêm. Có tiếng hạt bay xào xạc trong đêm. Bóng dáng người gieo giống vô cùng oai vệ. Hạt giống còn nguyên, cánh tay lão nông như vươn tới các vì sao. Và đó cũng là ước mơ, niềm tin và hy vọng. Thủ pháp đối lập, tương phản được Hugo sử dụng rất say mê. Đối lập với bóng tối dày đặc của cánh đồng là ánh sáng của bầu trời đầy sao, và đó cũng là ánh sáng của niềm tin lạc quan được ngợi ca và khẳng định:

“Trong khi đêm tối,

bóng mờ

Như nâng lên khoảng cách

Bàn tay người gieo giống”

Không phải chỉ có nông dân mới gieo hạt? Nhà thơ đã khơi gợi và mở ra trong lòng người đọc những tình cảm cao đẹp đối với những người gieo hạt vào đời. Theo Xuân Diệu, người gieo hạt tượng trưng cho nhà văn, nhà tư tưởng. Thậm chí còn rộng hơn thế? Bài thơ nhắc nhở chúng ta phải sống có tình nghĩa. Biết ơn người đã gieo hạt. Phải chuẩn bị thật tốt để làm người trồng cây, gieo hạt cho mùa sau. “Mùa gieo, buổi chiều” là một bài thơ hay, nhiều nỗi niềm.