ĐỀ CƯƠNG CHI TIẾT

TÔI. Khai mạc

Có thể nói, chủ đề của truyện ngắn Chữ người tử tù và vẻ đẹp của nhân vật Huấn Cao được bộc lộ một cách rực rỡ trong cảnh Huấn Cao đối với quản ngục, bởi đây không chỉ là cảnh cho chữ, mà là “ đây là chiến thắng của ánh sáng trước bóng tối, của cái đẹp, của cái cao thượng trước cái phàm tục, bẩn thỉu, của tinh thần bất khuất trước chế độ nô lệ.”

II. Thân hình

Chính Nguyễn Tuân đã viết trong truyện, cảnh cho chữ là “một cảnh tượng chưa từng thấy”. Tại sao? Nói một cách bình thường, không có cảnh nào cho những lời đẹp đẽ và trang nghiêm trong cái nhà tù tối tăm và bẩn thỉu này. Nhưng ở đây có, bởi ở đây có sự chiến thắng của con người “thần thánh”. Và nhà văn, bằng nghệ thuật miêu tả điêu luyện, bằng những phép tương phản sắc nét, đã tạo nên những cảnh tương phản để làm nổi bật ý nghĩa thâm thúy, sâu sắc của chiến thắng ấy.

1. Ánh sáng chiến thắng bóng tối

– Cảnh cho chữ diễn ra vào đêm khuya trong nhà lao. Nhà tù vốn đã tối, lại về khuya, bóng tối càng dày đặc. Nhưng “trong không khí ám khói như cháy nhà, ánh đỏ của ngọn đuốc dầu chiếu lên ba cái đầu cố định trên tấm lụa trắng còn nguyên vẹn” và “lửa cháy rừng rực”. , ngọn lửa rơi xuống nền đất ẩm ướt của phòng giam, than hồng âm ỉ vụt tắt. Không phải ngẫu nhiên mà Nguyễn Tuân đã hai lần miêu tả “ánh đèn đỏ”, “ánh lửa rừng rực” xua tan, đẩy lùi bóng tối dày đặc trong phòng giam. Nhấn mạnh ánh sáng của ngọn đuốc dầu đó, rõ ràng là dụng ý nghệ thuật của nhà văn.

– Ở đây, không chỉ là sự đối ngẫu của ánh sáng và bóng tối theo nghĩa vật chất của màu sắc, mà sâu xa hơn, khái quát hơn, đây là sự đối lập của cuộc sống con người: ánh sáng của lẽ thường, của thiện chí và bóng tối của sự tàn bạo, độc ác. Ánh sáng của thiên đường đã xua tan và đẩy lùi bóng tối của sự tàn bạo trong nhà tù này. Ánh sáng ấy đã khai tâm, đã đưa những con người lầm đường trở về cuộc sống lương thiện.

2. Cái đẹp, cái cao thượng chiến thắng cái tầm thường, ô uế

– Sự tục tĩu, bẩn thỉu ở đây thể hiện rất rõ qua cảnh “căn phòng chật hẹp, ẩm thấp, tường đầy mạng nhện, ổ rệp, phân chuột, gián bừa bãi”; trong khi cái đẹp, cái cao sang được nói đến sâu sắc ở hai chi tiết tượng trưng: màu trắng tinh của tấm lụa óng ánh và mùi thơm từ lọ nghiên mực tưởng chừng như không thể có được trong nhà tù. Màu trắng của tấm lụa tượng trưng cho sự tinh khiết, và hương thơm của hộp mực là hương thơm của tình người và cuộc sống.

– Sự đối lập trên đã làm nổi bật sự chiến thắng của cái đẹp, cái cao thượng trước cái tầm thường, ô uế. Tâm hồn Huấn Cao dạt dào biết bao khi nói về mùi thơm của mực: “Mực mực ơi mua ở đâu mà ngon và thơm quá. Chú có thấy mùi thơm trong hũ mực bốc lên không?…”. Thế là không còn ngục tù, không còn bóng tối, không còn mạng nhện, phân chuột, phân gián. Chỉ còn lại hương thơm của mực, sự tinh khiết của lụa – đó là hương thơm và sự tinh khiết của bản chất con người.

3. Chiến thắng của tinh thần bất khuất trước thái độ khuất phục nô lệ

– Đây là sự phối hợp giữa những người trong cảnh đối với chữ, và ở đây, ta thấy có sự thay đổi ngôi: người quản ngục trở thành người chủ (đàng hoàng, kiêu hãnh, ung dung, thanh thản); còn quản ngục thì nhún nhường, ái ngại và xúc động trước những lời khuyên của bạn tù (quản giáo “đánh rơi những đồng kẽm đánh dấu ô chữ”, nhà thơ “run run cầm lọ mực”).

– Chiến thắng của tinh thần bất khuất trước thái độ đầu hàng nô lệ được khắc họa đậm nét trong cảnh cho chữ và con người trong cảnh ấy. Không còn là cảnh cho chữ thông thường mà là cảnh dạy dỗ thiêng liêng giữa người cho và người nhận. Lời khuyên sâu sắc của Huấn Cao như một bản di chúc về lẽ sống trước khi vào cõi bất tử. Và lời khuyên đầy yêu thương ấy đã có sức cảm hóa một tâm hồn lâu ngày chịu kiếp nô lệ, một con người lạc lối trở về cuộc sống lương thiện. Lời nói nghẹn ngào đầy nước mắt của viên quản ngục đã tô đậm sự chiến thắng của cái đẹp, cái thiện, cái thiện của con người: “Kẻ si mê này xin kính lễ”.

III. Kết thúc

– Hãy tóm tắt những chiến thắng trong cảnh cho chữ đã phân tích ở trên.

– Ý nghĩa nhân văn và giá trị nhân đạo sâu sắc của chiến thắng đó (xưa và nay).