Dịch Trai là tên hiệu của Đặng Văn Trọng, cha của Đặng Huy Trứ. “Đặng Địch Trai ngữ hành lục” tức là ghi lại lời nói và việc làm của Đặng Địch Trai. Đây có thể coi là những hồi ký và bút tích rất xúc động của Đặng Huy Trứ.

Bài “Cha tôi” được trích từ tác phẩm chữ Hán “Đặng Địch Trai ngữ lục” của Đặng Huy Trứ (1825 – 1874). Qua hình ảnh người cha, tác giả nói lên những suy ngẫm của mình về những điều bất hạnh và những điều may mắn trong cuộc sống, đặc biệt là trong học tập và thi cử.

Có hai sự kiện chính được ghi lại. Sự kiện thứ nhất, năm 1843, Đặng Huy Trứ mới 18 tuổi, hai cha con cùng thi Hương. Cha hỏng, con đỗ Cử nhân. Người cha đã khóc. Đợt thứ hai, năm 1848, Đặng Huy Trứ đỗ tiến sĩ và đứng thứ bảy. Nhưng khi vào thi Đình vì phạm húy, ông bị tước cả học vị tiến sĩ và cử nhân. Ngay ngày hôm đó (26 tháng 4), người chú là ngự y qua đời. Thân phụ Đặng Huy Trứ chỉ buồn về cái tang, còn việc con trai bị tước cả tiến sĩ và cử nhân, ông coi như không có gì đáng kể.

1. Người cha khóc không phải vì bản thân thi trượt mà vì con thi đỗ. Năm đó, Đặng Huy Trứ mới 18 tuổi, lần đầu tiên thi đỗ cử nhân. Khi nghe tiếng loa gọi, khi người con ngả mũ quay về, người cha “dựa xoài, nước mắt ướt áo”.

Mọi người ngạc nhiên hỏi: “Cậu đậu cao là tốt rồi, sao cậu lại khóc như có chuyện gì vậy?”.

Anh tâm sự ước mơ của cha mình. Cho con đi thi lần đầu chỉ để con làm quen với tiếng trống trường thi; Nếu đỗ tú tài thì đủ dạy con ở nhà.

cơm áo, để khỏi phải đi lính, không dám có tham vọng dự tiệc vua ban. Ước mơ ấy thật khiêm tốn và giản dị.

Ông lão lặp lại câu nói cũ: “Thằng thiếu niên nào vào trường xui xẻo nhất thì chết” để bày tỏ sự lo lắng của mình. Anh nhắc lại những bài học cuộc đời và lo lắng. Anh ta còn trẻ, anh ta chỉ vượt qua kỳ thi một lần. Đó là lời chúc, nhưng có lẽ trong lời chúc đó có mầm mống bởi ông sợ con mình “kiêu ngạo, tự đắc, ếch ngồi đáy giếng nhìn trời vung vung, hạnh phúc chẳng đâu vào đâu”. mới thấy, tai họa đang chờ ông… Ông lo “thuyền nhỏ không chở nổi trọng tải lớn” lo con “không trả được ơn nặng…” Phải trải đời, trải người mới có được điều đó bài học về căn bệnh kiêu căng, tự phụ, tự mãn của những thiếu niên sớm đỗ đạt, ít nhiều danh vọng được lão nêu lên thật sâu sắc.

2. Năm năm sau, vua Thiệu Trị mở khoa – khoa thi Hội xuân Đinh Mùi (1847), sai Đặng Huy Trứ 23 tuổi gánh lều thi. Mặc dù đề thi rất khó nhưng nhiều thí sinh lúng túng. Còn Đặng Huy Trứ làm đủ đề thi và “được bảy điểm”, tuy bài văn đối đáp “không sát với câu hỏi lắm” nhưng vẫn xếp thứ bảy.

Khi biết tin vui trở về, người cha bật khóc. Phải chăng linh tính mách bảo: “Người đỗ đại khoa phải là người có thiên mệnh. Con tôi tài đức đến đâu chỉ làm tôi thêm lo”.

Quả nhiên, trong kỳ thi Đình, Đặng Huy Trứ vì không phân biệt được từ đồng âm, đã dùng hai chữ “phong độ” và bốn chữ “nai cát chi hại” nên “bị đuổi ngay khỏi tiến sĩ và cách chức”. bằng cử nhân khoa học trước đây”.

Phúc không cùng tương lai, họa chẳng riêng ai! Con trai bị đánh trong kỳ thi Đình. Người anh trai từng là ngự y đã qua đời. Mọi người trong nhà ai cũng buồn, riêng cha Đặng Huy Trứ thì coi như “chẳng có gì đáng kể, chỉ biết thở dài…”. Điều đó cho thấy, ông đã thấy trước mọi điều có thể xảy ra, dự đoán và tránh xa mọi điều tồi tệ, tồi tệ có thể xảy ra. Vì vậy, khi con trai bị đuổi học tiến sĩ, người cha trở nên tự chủ và bình thản “như không có chuyện gì đáng kể”. Ở đời, chỉ những người biết giữ bình tĩnh mới có thái độ điềm tĩnh, tinh thần tự chủ đó. Phúc, họa, may, rủi là lẽ thường tình của mỗi người. Câu chuyện “Thất kỵ Tài Ông” cũng như thái độ trầm lặng của người cha quá cố Đặng Huy Trứ là những bài học sâu sắc về cách sống.

Người cha thở dài vì thương người em đã mất: người anh “ra đi là mãi mãi”,… Người cha dành cho người con vừa bị “rời tiến sĩ” những lời dạy sâu sắc:

“… Nhân no đủ thì trời bớt bớt. Nhà ta cực thịnh, Trư gặp được chuyện như thế này là phúc cho gia đình mà cũng là may mắn lớn cho bản thân Trư. Tuy nhiên, sau sóng gió, Trư Mưa giông còn có thể dội nước, nếu cố gắng học tập thì còn có hi vọng.” Người cha an ủi, động viên con trai về việc bị tước học hàm là “để nó rèn luyện nên người. Con đừng vì thế mà nản lòng”.

Người cha nhắc đến ông Phạm Văn Huy ở ấp Lộc, ông Mai Anh Tuấn ở Thanh Hóa trước cũng đỗ cử nhân nhưng về sau, một người đỗ hoàng giáp, một người đỗ thám hoa để động viên con trai. Bài học về sự tu dưỡng và phấn đấu, nâng cao ý chí, nghị lực sau mỗi lần thất bại, có ý thức sửa chữa lỗi lầm và vươn lên đã được người cha nhắc nhở rất thấm thía:

“Sáng chết, chiều về. Sau khi chia tay, chắc họ cố thức lắm nên vấp ngã rồi lại đứng dậy. Tài năng và đạo đức của tôi còn kém hơn anh. Chuyện là thế đấy.” là. Con người ai chẳng có lúc mắc sai lầm, giá trị là ở chỗ biết sửa chữa.”

“Cha tôi” là một cuốn tự truyện chứa đựng tính chất triết học và giáo lý độc đáo. Phải biết tránh xa phòng thân. Đừng kiêu ngạo, tự phụ hay tự mãn. Phải biết phấn đấu cải tiến liên tục. Phải có dũng khí đứng thẳng sau mỗi lần vấp ngã… Phải biết rằng thất bại là mẹ thành công; Thua keo này bày keo khác v.v… Đó là nội dung lời dạy của người cha; Đó luôn là một bài học mới để làm người.

Cuộc đời Đặng Huy Trứ là tấm gương sáng cho chúng ta noi theo. Mùa xuân năm Ất Mùi, ông thi Hội, thi Đình, bị tước cả tiến sĩ, cả cử nhân, nhưng chỉ mấy tháng sau, mùa thu năm ấy, ông hí hửng vác lều lên đường. để cạnh tranh với thế giới. Đúng là “Trời sinh ra, trời không phụ công – Phong Vân gặp quần hùng” (Ca dao), Đặng Huy Trứ đã đoạt giải. Gần ba mươi năm làm quan, dù ở cương vị hay lĩnh vực nào, ông cũng để lại nhiều dấu ấn và thành tích tốt về chính trị, quân sự, kinh tế, ngoại giao,… về văn học, văn hóa, bút pháp. Tác phẩm viết “chồng cao hơn cái đầu” của ông gồm 1252 bài thơ chữ Hán.

Đọc bài Cha tôi ta thấy cuộc đời của đấng Tiên Tri rất gần gũi với mỗi chúng ta trên bước đường tu học và tu học.