Mùa thu vẫn được coi là mùa thi vị. Cảnh mùa thu đẹp mà buồn Thơ ca truyền thống hiện đại thường vẽ cảnh mùa thu như vậy, trong đó có thơ Xuân Diệu. Thơ hữu tình cũng là thơ về cảnh thu nhưng có nét riêng nhưng vẫn Xuân Diệu: cảnh đẹp mà không buồn, đó là mùa thu của tình yêu, của tuổi trẻ, mùa của tạo vật, của lòng người qua đôi mắt. Xuân Diệu trở thành một “thế giới của tình yêu”.

Thế giới Thơ và Tình – cảnh cũng như người – là một thế giới được nhìn chân thực bằng một tâm hồn rất trẻ thơ “lần đầu biết yêu”, đó là trái tim lần đầu biết yêu, khao khát chuyện lứa đôi. lần đầu tiên. Đó là cái nhìn “Xuân Diệu” độc đáo của bài thơ. Với cái nhìn ấy, nhìn ra thế giới, đâu đâu cũng xao xuyến, rạo rực một niềm khao khát yêu đương.

Một thế giới như vậy tất nhiên rất trẻ trung và đầy nhạc, đầy thơ, đầy mộng đẹp.

Vạn vật dường như hòa quyện, cặp đôi, đồng điệu với nhau: Ánh chiều chan hòa cỏ cây, chim hót líu lo, tim em kết duyên với lòng anh, cò ngoài đồng cũng băn khoăn vì mây xanh trên trời, Hoa cũng dường như thông cảm với buổi chiều se lạnh…

Đoạn thơ thể hiện sự cảm nhận rất tinh tế của nhà thơ về cảnh vật và lòng người. Hoài Thanh đã có một nhận xét rất sắc bén về trường hợp bài thơ “Thơ duyên”: ở đây “cái bồng bột của Xuân Diệu có lẽ thể hiện đầy đủ hơn cả ở những rung động tinh tế” (Thi nhân Việt Nam). Có vậy, nhà thơ mới lắng nghe được sự rạo rực, rạo rực của cảnh vật và lòng người ẩn dưới vẻ êm đềm, lặng lẽ, dịu dàng của buổi chiều thu – “Ai biết bước khẽ trong mùa thu”…

Đó là bản hòa âm của mùa thu vang dội, của tiếng chim hót líu lo, của tiếng lá xào xạc khi bầu trời trong xanh đổ hạt ngọc. Đó là câu chuyện tình e lệ của con đường nhỏ với gió đung đưa, của cành hoang với nắng chiều, của cảnh con cò muốn bay theo mây xanh mà còn chần chừ. Và đó là cảm giác của những chú chim với bầu trời rộng nhưng lặng lẽ “sải cánh”, cảm giác lành lạnh của hương đồng cỏ trong sương chiều… Và cả sự rung động thầm kín của trái tim em với anh, dù chỉ là tình cờ đi chung một con đường và chưa bao giờ có ban nhạc lái xe …

Cảnh mùa thu trong thơ Tình không buồn như trong thơ truyền thống hay nhiều bài thơ khác của Xuân Diệu. Nhưng vần là cảnh mùa thu. Ở đây, tâm hồn trong sáng của một chàng trai mới biết yêu đã gặp được sự sang trọng của trời thu, sắc thu, âm thanh mùa thu. Và niềm khao khát lứa đôi vừa chớm nở, rạo rực nhưng còn e ấp trong lòng, cũng hợp với không khí dịu êm của mùa thu.

Bước chân của mùa thu là “bước thu nhẹ nhàng”. Bài thơ mùa thu là một “bài thơ êm dịu”. Vậy nên tôi và bạn đừng ồn ào, hãy bước thật khẽ, thật nhẹ, để lắng nghe mối tình thầm kín của lòng mình và vũ trụ khi mùa thu về.

Thơ Duyên là một bài thơ rất tiêu biểu của Xuân Diệu, nhà thơ của tuổi trẻ và tình yêu, và rộng hơn là nhà thơ của khát vọng đồng cảm với cuộc đời.

Nhưng không phải là một Xuân Diệu sôi nổi, năng động thể hiện ra bên ngoài, mà là một Xuân Diệu lắng đọng bên trong để cảm nhận sự rạo rực, rạo rực trước những giao cảm thầm lặng, thầm kín của vũ trụ và lòng người. .

Ông dệt nên “bài thơ êm dịu” bằng những sợi tơ giữa lòng mình với lòng người, giữa lòng người với vũ trụ.