Văn học có sức tố cáo rất mạnh mẽ. Nó lên án những hiện thực giả dối, tầm thường và nhơ nhớp. Người đọc không thể nào quên cái xã hội đen tối, đảo lộn trong tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du. Nhìn bề ngoài, đó là một xã hội yên bình trong thời kỳ thịnh vượng:

“Đó là năm Gia Tĩnh nhà Minh

Bốn phương yên, hai kinh vững”.

Nhưng dưới vỏ bọc đẹp đẽ đó, thực tế xã hội là gì?

Nguyễn Du vạch trần sự thật, chỉ mặt kể tên từ quan lớn đến quan nhỏ; từ phường nhà chứa đến tay sai Ung Chó giai cấp. Gã bán tơ và bọn quan lại địa phương “làm bậy chỉ vì tiền” khiến gia đình Kiều tan nát. Phường này bán nhang. Rằng Giám Sinh, Bạc Bà, Bạc Hanh, Sở Khanh,… đã hợp sức dìm đời Kiều xuống vũng bùn đen nhơ bẩn. Vị “tổng đốc” Hồ Tôn Hiến khét tiếng dâm đãng này đã biến Kiều trở thành thiếu nữ giết chồng khiến anh hùng Từ Hải phải đứng ngồi không yên. Rồi lại bọn đại bàng, đám đàn ông và đàn bà của Hoạn Thư khiến Kiều gặp nhiều rắc rối,…