Ít có nhà văn nào mà hình ảnh cái bóng đi vào tác phẩm của mình nhiều như Thạch Lam. Có thể khác nhau về cường độ nhưng trong các truyện ngắn của ông, từ nhà mẹ Lê đến nhà mẹ mùa, Đêm ba mươi tết… bóng tối ấy hiện lên như những ám ảnh sâu sắc trong lòng người đọc, tiêu biểu nhất là bóng tối trong truyện ngắn. truyện Hai đứa trẻ đã để lại ấn tượng khó quên.

Đúng vậy, hiếm có tác phẩm nào mà hình ảnh đêm tối được miêu tả dày đặc, lặp đi lặp lại… như một nỗi ám ảnh không nguôi như trong Hai đứa trẻ của Thạch Lam: tác phẩm mở đầu bằng những dấu hiệu của một “ngày tàn” và kết thúc bằng một “đêm tĩnh mịch đầy bóng tối”, trong đó, màu đen, bóng tối bao trùm và ngự trị vạn vật: những con phố, ngõ hẻm dần dần ngập trong bóng tối, tối đen cả lối đi, đường ra sông sâu, đường về chợ, và các ngõ vào làng tối hơn. Mỏi mắt nhìn những người canh gác ở huyện, một tiếng ngắn khô khan, không vang vọng xa xa rồi chìm ngay vào bóng tôi… Cả đoàn tàu từ Hà Nội mang theo ánh sáng vụt qua trong chốc lát rồi cũng “nhập vào bóng tối”. đêm”.. Người đọc cảm nhận được đây không chỉ là màn đêm tăm tối của thiên nhiên, không gian và thời gian mà còn là bóng tối của cuộc đời, kiếp người nơi phố huyện Một bức tranh thiên nhiên ấn tượng, được vẽ nên bằng những nét bút tinh tế, chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc.

Trên nền khung cảnh tăm tối dày đặc này, là cuộc sống của những con người sống trong bóng tối. Họ là những con người bình thường, chỉ xuất hiện thoáng qua, gần như một cái bóng, từ hình ảnh mẹ con chị Tí với cảnh nước nghèo đến một gia đình trong căn nhà lụp xụp dưới đất, đến cả gia đình. những con người vô danh: vài gánh hàng rong về muộn, những đứa trẻ nghèo khom lưng nhặt… Tất cả đều không được Thạch Lam miêu tả chi tiết: xuất thân, gia cảnh, số phận… nhưng có lẽ vì thế mà số phận của họ hiện ra càng nhỏ bé, tội nghiệp. , ai cũng sống âm thầm, nhẫn nhịn, lam lũ như những chiếc bóng lang thang, lặng lẽ trong bóng tối bao trùm và ngự trị khắp nhân gian. cả thị trấn. Bóng tối ấy bủa vây khiến ngọn đèn leo lét của quán chị Tí “chỉ soi sáng được một vùng nhỏ” và ngọn lửa từ thùng mì của bác Siêu chỉ tỏa ra ánh sáng le lói. Không phải ngẫu nhiên mà hình ảnh ngọn đèn cô Tí trở đi trở lại bảy lần trong vài trang truyện ngắn như một biểu tượng đầy ám ảnh về những kiếp người nhỏ bé, vô nghĩa giữa bóng tối mênh mông của cuộc đời. . “Ánh sáng và ngọn lửa đời” ấy thật yếu ớt, đáng thương gợi lên trong lòng người đọc sự ngậm ngùi trước một khung cảnh mệt mỏi, trì trệ. Cảnh phố huyện đêm nay vẫn như hôm qua và sẽ lặp lại vào ngày mai: mẹ con chị Tí lại mở hội, bác phở Siêu gánh hàng thổi lửa, bác Xẩm lại trải chiếu, dọn bát. sắt đá… Nhịp sông ấy cứ lặp đi lặp lại ngày này qua ngày khác, đơn điệu, uể oải, buồn tẻ.

Và đau đớn hơn, ám ảnh hơn khi bóng tối ấy đã nhập vào con người, hủy hoại cuộc đời con người, biến tâm hồn con người trở nên chai lì, chai cứng. Nhưng những người đó còn là những em bé còn thơ dại, trong sáng, hồn nhiên. Mở đầu tác phẩm, ta thấy Liên ngồi thẫn thờ bên một bức sơn mài đen nào đó “đôi mắt em dần đượm bóng tối và nỗi buồn của buổi chiều xuyên thấu tâm hồn thơ ngây của em” và “nàng cảm thấy buồn man mác trước giờ tận thế”. Thạch Lam không miêu tả chi tiết đời sống vật chất của Liên, nhà văn chủ yếu đi sâu vào thể hiện thế giới tinh thần của nhân vật với nỗi buồn vu vơ, mơ hồ của một cô bé không còn là trẻ con, nhưng cũng chưa phải là người lớn. Tác giả gọi là “chị” vì Liên là một người chị biết lo cho em, biết lo cho mẹ nhưng tâm hồn của Liên vẫn là một tâm hồn trẻ thơ với những ước muốn hồn nhiên, trong sáng. bình dị. Tâm hồn “buồn sầu trước giờ tàn” thật thấm thía, thật đáng suy nghĩ về cảnh sông nước lúc bấy giờ nơi phố huyện.

Liên nhìn thấy những con người tội nghiệp, nhỏ bé bước vào bóng tối: mẹ con chị Tí bán hàng nước, bác Phó Siêu, gia đình bác Xẩm, bà cụ Thi điên khùng cười sằng sặc… Cuộc đời của Liên thật tiêu cực. Cô đã lén lút vào bóng tối từ bao giờ, đã sống trong bóng tối dày đặc của phố huyện từ lâu… nhưng cho đến bây giờ, “đêm tối với Liên đã quen lắm rồi, tôi không còn sợ nữa”. “Đừng sợ nó nữa” có nghĩa là bạn đã từng sợ hãi. Chỉ hai chữ “đừng sợ nó nữa” mà gợi biết bao liên tưởng. Chắc hẳn Liên đã rất sợ bóng tối dày đặc bao trùm những ngày đầu tiên chuyển đến đây. Còn bây giờ thì Liên “quen mặt” lắm rồi. Sống mãi trong bóng tối rồi cũng quen, cũng như khổ mãi người ta quen khổ. Có gì đó đáng thương, cam chịu trong hai từ “rất quen” mà nhà văn sử dụng ở đây. Người đọc chạnh lòng khi một tâm hồn trẻ thơ ngây thơ đã bị vùi sâu trong bóng tối của cuộc đời đến mức trở nên chai lì. Một câu văn ngắn gọn mà hàm chứa nhiều ý nghĩa, để lại nhiều dư âm trong lòng người đọc.

Cuối cùng, có những người dường như đã chìm đắm trong bóng tối cuộc đời, không còn biết đến ánh sáng như ông chú nhà người ta lủi thủi trên chiếc chiếu rách và “ngủ trong bóng tối từ bao giờ”. như bà cụ Thi loạng choạng đi vào bóng tối và biến mất trong bóng đen ấy. Còn lại những người còn lại chút ánh sáng mong manh, yếu ớt làm sao: ngọn đèn bên quán nước của chị Tí “chỉ thắp sáng một khoảng nhỏ”, ngọn lửa từ thùng mì của bác Siêu cũng chỉ tỏa ra một ánh sáng le lói. những đứa con, và những trận đòn của “hai đứa trẻ” chỉ là “những hạt sáng mỏng lọt qua tán tre”… Bóng tối đã bủa vây lấy con người, bao bọc lấy họ thật chặt, ngự trị trên cuộc đời nghèo khổ, đen tối của con người. phố huyện…

Hình ảnh bóng tối trong truyện ngắn Hai đứa trẻ chính là hiện thực của cuộc sống lúc bấy giờ: những kiếp người bé nhỏ, vô danh, không bao giờ biết đến ánh sáng và hạnh phúc, cuộc đời mãi mãi chôn vùi. chôn vùi trong bóng tối, nghèo đói, buồn chán ở thành phố, và rộng ra, đất nước vẫn chìm trong nô lệ và đói nghèo. Hình ảnh cái bóng là một sáng tạo nghệ thuật độc đáo của Thạch Lam. Hình tượng nghệ thuật này, gieo vào lòng ta niềm tiếc thương vô hạn đối với những mảnh đời vô danh, bất hạnh trước Cách mạng. Và hơn bảy thập kỷ trôi qua, nó vẫn là nỗi ám ảnh khôn nguôi đối với nhiều thế hệ độc giả.